Co to jest parentyfikacja? W zdrowej rodzinnej dynamice, to rodzice dostarczają dzieciom kierunkowskazy życia, rady i wspierają ich emocjonalnie. Niemniej, w niektórych przypadkach, to dzieci przyjmują na siebie obowiązki dorosłych, słuchając narzekań rodziców na ich własne życie, udzielając im rad czy troszcząc się o ich emocje. Takie zachowania powodują przekroczenie naturalnych granic między różnymi pokoleniami i skutkują w roli dziecka przejmującym obowiązki rodzica. Zjawisko to nosi nazwę parentyfikacji.
Różnorodne role i odpowiedzialności w rodzinie
W każdej rodzinie pełni się różnorodne role takie jak syna czy córki, matki czy ojca oraz wiele innych. Każda z tych ról wiąże się z oczekiwaniami oraz odpowiedzialnościami specyficznymi dla pozycji jaką zajmujemy. Dzieci powinny mieć możliwość wzrostu i rozwoju w otoczeniu pełnym miłości i respektu ze strony dorosłych.
Równowaga w relacji rodzic-dziecko a problem parentyfikacji
Zdrowa relacja rodzic-dziecko opiera się na równowadze pomiędzy dawaniem przez rodziców a odbieraniem przez dzieci, z wdzięcznością akceptujących bezwarunkowe wsparcie umożliwiające im koncentrację na nauce, zabawie i szczęśliwym dorastaniu. Jednakże trafiają się sytuacje odwrócenia ról gdzie dorosłe obowiązki przerzucone są na młode barki – ową sytuację określa się mianem parentyfikacji.
Rodzaje i wpływ parentyfikacji na rozwój dziecka
Rodzaje parentyfikacji obejmują głównie dwie formy: emocjonalną i instrumentalną. Parentyfikacja emocjonalna często łączy się z instrumentalną; jednak pierwsza forma może mieć bardziej negatywny wpływ na rozwój dziecka. Ważne jest też podkreślenie, że problem odwrócenia ról czasami dotyczy nie tylko relacji dziecko-rodzic ale również pomiędzy rodzeństwem.
Parentyfikacja: dzieci w rolach opiekunów
Parentyfikacja stanowi odchyłkę psychologiczną polegającą na tym, że dzieci wcielają się w role swoich opiekunów; chodzi tu o przejęcie społecznych oraz rodzinnych funkcji tradycyjnie przypisanych do osób dorosłych, a nie o kazirodcze relacje między członkami rodzin.
Parentyfikacja – gdy dziecko staje się opiekunem chorego rodzeństwa
Gdy dziecko zostaje głównym opiekunem dla swojego chorego lub niepełnosprawnego rodzeństwa, mówimy o parentyfikacji. Jest to sytuacja, która może wystąpić na przykład wtedy, gdy siostra lub brat cierpi na chroniczną chorobę czy zaburzenia z zakresu autyzmu. Parentyfikacja ma swoje źródła w różnych okolicznościach, które mogą sprzyjać temu zjawisku, aczkolwiek nie determinują go całkowicie.
Przenoszenie niespełnionych potrzeb emocjonalnych dorosłych na ich związki i dzieci
Dorośli często przenoszą niespełnione potrzeby emocjonalne z własnego dzieciństwa na swoje związki lub ich własne dzieci. Jeśli partner życiowy nie jest w stanie zaspokoić tych potrzeb, rodzice mogą oczekiwać od dzieci nadmiernej odpowiedzialności i zaangażowania. W takich sytuacjach role mogą się odwrócić.
Symptomy parentyfikacji u dzieci i ich skutki emocjonalne
Identyfikacja parentyfikacji bywa trudna, ale warto obserwować zachowanie dziecka. Symptomy mogą być różnorodne i nasilają się zwłaszcza w okresie dojrzewania. Młodzi ludzie mogą przejmować obowiązki dorosłych, stawiając potrzeby rodziców ponad własne, co prowadzi do utraty zdolności werbalnego wyrażania emocji. Brak wsparcia może skutkować samo wątpliwościami i niskim poczuciem własnej wartości, co czasem prowadzi do gniewu, agresji czy depresji.
Skutki parentyfikacji: izolacja i niezdrowe metody radzenia sobie przez nastolatków
Nastolatkowie mogą sięgać po używki czy stosować autoagresję jako sposób radzenia sobie z negatywnymi uczuciami. Jakie są skutki bycia parentyfizowanym? Dziecko boryka się z ogromnym poczuciem winy i obowiązku wobec osoby, którą musi opiekować się samotnie – w konsekwencji czuje się izolowane, bez możliwości szukania pomocy u rodziców, którzy tracą autorytet.
Parentyfikacja można postrzegać jako proces, w którym to dzieci nieświadomie przejmują rolę rodzicielską względem swoich opiekunów. Jest to sytuacja, która najczęściej prowadzi do długotrwałych skutków psychicznych u dzieci. Przeważnie dzieci emocjonalnie zależne od swoich rodziców mają problem z tworzeniem partnerskich relacji w dorosłości. Często obserwuje się również nadmierną zazdrość ze strony matki wobec życia uczuciowego syna czy córki, co uniemożliwia im swobodne cieszenie się harmonijnymi związkami.
W wielu przypadkach te „uczuciowo połączone” z rodzicem osoby spędzają życie bez angażowania się w głębokie relacje romantyczne; unikają małżeństwa i potomstwa. Po śmierci rodzica mogą wpadać w ciężką depresję czując pustkę życiową.
Wpływ parentyfikacji na dorosłe życie: trudności w budowaniu relacji
Czasem ludzie w średnim wieku szukają pomocy psychologicznej, twierdząc że oddali całe życie na opiekowanie się rodzicem, i teraz odczuwają brak celu. Mają trudności z kochaniem, budowaniem nowych relacji czy angażowaniem się seksualnie — wszystko przez wpływ parentyfikacji na ich rozwój, gdzie zostali zmuszeni do przedwczesnego dorosłości.
Przełamywanie międzypokoleniowych wzorców parentyfikacji: znaczenie świadomości i ustalania granic.
Aby zapobiec parentyfikacji ważne jest zrozumienie tego problemu i przełamanie międzypokoleniowych wzorców. Pierwszy krok to świadomość istnienia tego problemu a następny to ustalanie jasnych granic odpowiedzialności. Dziecko może pomagać w domu i opiekować się rodzeństwem pod warunkiem, że nie przekracza to granicy ich dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego oraz obowiązków szkolnych i społecznych.
Terapia kluczem do radzenia sobie z parentyfikacją w rodzinie
W kontekście radzenia sobie z parentyfikacją kluczowa może być też pomoc psychoterapeutyczna zarówno dla rodziców jak i dzieci. Terapia umożliwi dogłębne zgłębienie dystrybucji ról rodzinnych oraz pomoże każdej ze stron lepiej rozumieć swoje miejsce i potrzeby. Podczas takiej terapii stopniowo możliwe jest przezwyciężenie ograniczeń i budowanie niezależności emocjonalnej każdego członka rodziny.
Terapia oferuje wyzwalające doświadczenie, umożliwiając rodzicom i ich dzieciom powrót do prawidłowych ról w rodzinie. Osoby dorosłe, które w swoim dzieciństwie doświadczyły parentyfikacji, dzięki zaangażowaniu w proces terapeutyczny uczą się rozpoznawać i rozumieć wpływ przeżytych sytuacji, które uczyniły ich nadmiernie zależnymi od swoich rodziców. Poprzez wspólną pracę pacjenta i terapeuty, skierowaną na identyfikację, wyjaśnianie i przetwarzanie negatywnych impulsów oraz toksycznych emocji, możliwe jest leczenie tych ran.
Parentyfikacja zamienia naturalny układ hierarchiczny w rodzinie i prowadzi do chaosu domowego, powodując że dzieci tracą świadomość swojej roli, a dorośli zaniedbują swoje odpowiedzialności. Jeśli ty lub ktoś bliski cierpicie z powodu tego problemu – bez względu na rolę jaką pełnicie – nie wahaj się poszukać wsparcia u psychologa. Odzyskanie równowagi pozwoli ci odnaleźć siebie lub przywrócić zdrowe relacje w rodzinie.
